Przyczyny otępienia

W każdym przypadku wystąpienie objawów otępienia jest związane z uszkodzeniem i zanikiem komórek nerwowych. Proces ten może rozwijać się na podłożu zmian neurodegeneracyjnych, to znaczy na skutek choroby, w której w neuronach gromadzą się nieprawidłowe białka. W wielu wypadkach jest on związany z zaburzeniami krążenia krwi i nagłym (na przykład w wyniku udaru) lub przewlekłym (miażdżyca, niekontrolowana cukrzyca) niedotlenieniem tkanki mózgowej. U większości chorych otępienie ma charakter mieszany, to znaczy jest spowodowane zarówno przez zmiany neurozwyrodnieniowe, jak i naczyniopochodne. Niezależnie od przyczyny, uszkodzenie komórek nerwowych zaburza funkcjonowanie mózgu oraz wiąże się ze spadkiem wytwarzania neuroprzekaźników, takich jak acetylocholina, serotonina, noradrenalina czy dopamina.

Najczęstszą przyczyną otępienia jest choroba Alzheimera. Jest to choroba neurodegeneracyjna. W jej przebiegu dochodzi do obumierania komórek nerwowych pod wpływem gromadzenia się nieprawidłowego białka – beta-amyloidu. Początkowo zanik dotyczy najczęściej hipokampa, struktury wchodzącej w skład układu limbicznego mózgu, odgrywającego istotną rolę w regulacji zachowań emocjonalnych oraz procesie zapamiętywania.  

Drugim co do częstości typem otępienia jest otępienie naczyniopochodne. Może do niego dojść na skutek udaru mózgu. Pojawia się ono nagle i często towarzyszą mu inne objawy neurologiczne, na przykład niedowład kończyn. Może się ono także rozwinąć na skutek uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych, najczęściej na skutek nieleczonych chorób przewlekłych takich jak cukrzyca czy miażdżyca. 

Do częstych przyczyn otępienia należą również otępienie czołowo-skroniowe oraz otępienie z ciałami Lewy’ego. Są to choroby neurozwyrodnieniowe, podobnie jak choroba Alzheimera. W przypadku obydwu z nich w komórkach mózgu gromadzą się nieprawidłowe białka. 

Otępienie czołowo-skroniowe to choroba, w której na skutek zmian neurodegeneracyjnych dochodzi do zaniku części płatów czołowych oraz skroniowych. W zależności od tego, które zmiany są dominujące, wyróżnia się wariant czołowy (który charakteryzuje się przede wszystkim zaburzenia osobowości i zachowania), oraz skroniowy (w którym dominują zaburzenia związane z funkcją mowy). 

Otępienie z ciałami Lewy’ego to szczególna postać otępienia, w której dochodzi do gromadzenia się złogów białka alfa-synukleiny, tak samo jak w przypadku choroby Parkinsona. W przypadku tej choroby objawom zespołu otępiennego towarzyszą objawy zespołu parkinsonowskiego (spowolnienie ruchowe, drżenie spoczynkowe, sztywność mięśniowa), przy czym objawy te rozwijają się w ciągu roku. W przebiegu choroby Parkinsona również może dojść do rozwoju otępienia, jednak jego objawy pojawiają się zazwyczaj po kilku latach trwania choroby.